Teoretycznie
rzecz ujmując możliwości wyboru zawodu przez
osoby niesłyszące, jak i ich zatrudniania są
bardzo szerokie. Niewiele bowiem można znaleźć zawodów, w których
występuje konieczność dobrego słyszenia sygnałów akustycznych i której to
konieczności nie można niczym zrekompensować. Największą
trudnością, z jednej strony jest oczywiście bariera językowa - niemożność swobodnego
porozumienia się z przyszłym pracodawcą. Z drugiej strony nieuzasadniona obawa pracodawcy przed
zatrudnianiem takiej osoby, wynikająca z uprzedzeń i nieznajomości jej
problemów. Nawet w poradnictwie zawodowym dla osób
niesłyszących, jeśli nie jest zatrudniona osoba znająca język migowy,
korzystanie z tej usługi nie przyniesie za wiele korzyści, bo znowu
bariera językowa stanowić będzie problem.
Gazeta
Wyborcza z 29.12.2014 r. podaje, że
problemy ze słuchem w Polsce ma około 5 min osób. W tym głuchych i
głuchoniemych jest około 50 tysięcy z czego ponad 30 tysięcy to osoby
produkcyjne.
Raport
zespołu ds. g/Głuchych przy Rzeczniku
Praw Obywatelskich pt. „Sytuacja osób głuchych w Polsce”** podaje następujące
dane:
Ogółem pracujących mających trudność ze słyszeniem w wieku
15~-641at
|
33 tys.
|
Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy
|
-
|
Specjaliści
|
-
|
technicy i
inny średni personel
|
-
|
Pracownicy
biurowi
|
-
|
Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy
|
-
|
Rolnicy,
ogrodnicy, leśnicy i rybacy
|
5 tys.
|
Robotnicy
przemysłowi i rzemieślnicy
|
9 tys.
|
Operatorzy i
monterzy maszyn i urządzeń
|
-
|
Pracownicy przy pracach prostych
|
6 tys.
|
Zatem
sytuacja osoby niesłyszącej na rynku pracy jest
uwarunkowana przez niezależne od niej czynniki zewnętrzne jak: wysokie
bezrobocie, niska aktywność osób
niepełnosprawnych, przepisy utrudniające zatrudnienie, brak zainteresowania ze strony
pracodawców, stereotypowe postrzeganie osób niepełnosprawnych. To wszystko
bardzo utrudnia wejście na rynek pracy. Są jednak osoby, które mimo niepełnosprawności słuchowej, chcą i znajdują pracę, podnoszą
kwalifikacje zawodowe, wspinają się po szczeblach kariery, są
pełnowartościowymi członkami społeczeństwa.
W
zamieszczonej na stronach Ministerstwa Zdrowia instrukcji z 2011 „Problemy orzecznicze w badaniach profilaktycznych"
jako wymagające odpowiedniej sprawności
narządu słuchu zostały zakwalifikowane m.in. następujące prace:
1.operowanie wózkiem jezdniowym podnośnikowym z mechanicznym napędem podnoszenia (np. wózki widłowe) - wymagana ostrość słuchu:
szept 3 metry;
2.operowanie
urządzeniami podnośnikowymi z
mechanizmem podnoszącym towary na wysokość
powyżej 1,6 metra (układnie magazynowych, wysokiego składowania) -wymagana
ostrość słuchu: szept 3 metry;
3.obsługa maszyn w ruchu i innych urządzeń grożących urazem - wymagana
ostrość słuchu: szept 1 metr;
4.obsługa maszyn w ruchu, nie grożących urazem (z osłonami,
zautomatyzowanych) -wymagana ostrość słuchu: szept 1
metr;
5.praca na
wysokości do 3m - wymagana ostrość słuchu:
szept 1 metr;
6.praca
na wysokości powyżej 3 m - wymagana ostrość
słuchu: szept 3metry + konieczne obustronne zachowanie słuch
Jakkolwiek materiał ten nie ma charakteru normatywnego, to zalecenia tam zawarte są powszechnie stosowane w orzeczniczej praktyce lekarzy
medycyny pracy. W konsekwencji osoby głuche
nie mogą otrzymać zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do
wykonywania pracy na ogromnej liczbie stanowisk, na które pracodawcy prowadzą
rekrutację. Co więcej, w praktyce oznacza to. że osoby głuche nie mogą
podejmować pracy zgodnej ze swoim kierunkiem wykształcenia np. jako stolarz,
ślusarz, tokarz, technik mechanik . ponieważ w tych zawodach praca polega najczęściej na obsłudze maszyn w ruchu.
Niesłyszący mogą wykonywać bardzo wiele prac zarówno fizycznych jak i
umysłowych, a samo uszkodzenie słuchu praktycznie nie wpływa na zakaz
wykonywania większości zawodów. Głusi pracownicy mają bardzo określone
predyspozycje zawodowe. Znając je jesteśmy w stanie w pełni wykorzystać potencjał Głuchego pracownika. Mocne
strony osób niesłyszących jako pracowników to: bardzo dobra spostrzegawczość
(doskonali obserwatorzy), zdolności manualne, tzw. „złote ręce",
dokładność, sumienność ,umiejętność wyłączenia się, skupienia na zadanej
rzeczy, pracy, zadaniu, co ma to swój rezultat w wysokiej efektywności pracy, doskonała pamięć wzrokowa i
kinestetyczna. duża motywacja do pracy u osób młodych, bardzo duża
sprawność w korzystaniu z programów do komunikacji
społecznościowej. Pracodawcy stając
przed kwestią zatrudnienia Głuchego
pracownika mogą mieć pewne obawy dotyczące na przykład kompetencji przyszłego
pracownika lub sposobów komunikacji z nim. Obawy te są zupełnie naturalne i nie należy udawać, że ich nie ma. To
co dotąd nieznane i niesprawdzone zwykle budzi pewne obawy. Warto
pamiętać, że zawsze mamy możliwość wcześniejszego zapoznania się z nowymi dla
nas aspektami. Większość dzieci z uszkodzonym
słuchem w stopniu lekkim i umiarkowanym kształci się w szkołach masowych,
w klasach zwykłych i integracyjnych. Dzieci z uszkodzeniem słuchu w stopniu
znacznym i głębokim przeważnie uczą się w szkołach dla niesłyszących. Placówki kształcenia specjalnego przeznaczone dla
dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem to w większości ośrodki
szkolno-wychowawcze z internatami. Większość istniejących placówek jest
przeznaczonych dla dzieci ze znacznym i głębokim uszkodzeniem słuchu. Osoby
słabosłyszące zdobywają na ogół kwalifikacje zawodowe w szkołach masowych. W
przypadku osób głuchych i głuchoniemych kształcenie
zawodowe przebiega na ogół w warunkach trzyletniej zasadniczej szkoły zawodowej
specjalnej lub szkoły średniej. Jednak zawody występujące w tych szkołach nadal są nieliczne (jest ich zaledwie
kilkanaście, a najwięcej szkół kształci w zawodach krawiec i ślusarz),
często nie odpowiadają aktualnym potrzebom rynku pracy. Zawody związane z
obsługą komputera są szansą w przypadku osób niesłyszących, ponieważ w ich
wykonywaniu bariera komunikacyjna nie odgrywa znaczącej
roli. Niesłyszące osoby dorosłe mają niewielkie możliwości kształcenia i
doskonalenia zawodowego. Jest nie wiele szkół kształcących w systemie zaocznym,
ponadto sporadycznie organizowane są kursy w różnych zawodach z udziałem
tłumaczy języka migowego. Zatrudnianie osób
słabosłyszących na ogół nie stwarza istotnych problemów. W przypadku
jednak osób głuchych, ogłuchłych i głuchoniemych problem wyboru zawodu,
uzyskania i utrzymania zatrudnienia jest bardziej
złożony. Zależy to zarówno od osób z uszkodzonym słuchem, jak i potrzeb miejscowego
rynku pracy. Problemy pojawiają na wszystkich etapach przygotowania do
zatrudnienia - podczas organizacji szkolenia zawodowego, przy próbach przekonania pracodawcy do zatrudnienia
niesłyszącego pracownika i wreszcie już po podjęciu zatrudnienia - w
porozumiewaniu się z osobą niesłyszącą na terenie zakładu pracy. Najczęściej
spotykane zjawisko to obawa potencjalnego pracodawcy przed zatrudnieniem osoby
niesłyszącej wynika częściej z uprzedzeń i nieznajomości jej problemów
niż z rzeczywistych trudności.
Decyzję o możliwości podjęcia pracy przez osobę Głuchą powinien podejmować lekarz medycyny pracy. Każdorazowo,
indywidualnie, zgodnie z opisem stanowiska, powinien ocenić, czy głuchy
potencjalny pracownik może wykonywać pracę.
W pracy osoby z wadą słuchu sprawdzają się w różnego rodzaju zajęciach, np.: kucharza,
pomocy kuchennej, pracownika produkcji, krawca odzieży lekkiej, pracownika
magazynowego, komputerowego składacza tekstów, ogrodnika terenów zieleni,
malarza/tapeciarza, fotografa, kontrolera jakości,
florysty i wielu innych. Nie są to wszystkie zawody, które wykonują głusi i
niedosłyszący. Radzą sobie też w pracy jako: pracownicy biurowi (archiwizacja
dokumentacji, wprowadzanie danych, itp.),
kasjerzy w hipermarketach, konserwatorzy, księgowi, nauczyciele, wychowawcy (zwłaszcza
w szkołach specjalnych i integracyjnych).Głusi pracują też jako pracownicy sprzątający, aczkolwiek niechętnie
podejmują taką pracę, ponieważ często wynika ona z niesłusznego braku wiary
pracodawcy w umiejętność dobrego wykonywania przez Głuchego jego wyuczonego
zawodu.
Opracowanie A.S
Źródła:
W. Pietrzak, Głusi - mity i fakty. „Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej" nr
1-2/1993, s. 46-4
B. Szczepankowski,
- Osoby z uszkodzonym słuchem,
w: Rehabilitacja osób niepełnosprawnych
„Sytuacja
osób głuchych
w Polsce -Raport zespołu ds.
g/Głuchych przy Rzeczniku Praw
Obywatelskich