czwartek, 29 września 2016

Możliwości zawodowe Głuchych a rzeczywistość

Teoretycznie rzecz ujmując możliwości wyboru zawodu przez osoby niesłyszące, jak i ich zatrudniania są bardzo szerokie. Niewiele bowiem można znaleźć zawodów, w których występuje konieczność dobrego słyszenia sygnałów akustycznych i której to konieczności nie można niczym zrekompensować. Największą trudnością, z jednej strony jest oczywiście bariera językowa - niemożność swobodnego porozumienia się z przyszłym pracodawcą. Z drugiej strony nieuzasadniona obawa pracodawcy przed zatrudnianiem takiej osoby, wynikająca z uprzedzeń i nieznajomości jej problemów. Nawet w poradnictwie zawodowym dla osób niesłyszących, jeśli nie jest zatrudniona osoba znająca język migowy, korzystanie z tej usługi nie przyniesie za wiele korzyści, bo znowu bariera językowa stanowić będzie problem.
Gazeta Wyborcza z 29.12.2014 r. podaje, że problemy ze słuchem w Polsce ma około 5 min osób. W tym głuchych i głuchoniemych jest około 50 tysięcy z czego ponad 30 tysięcy to osoby produkcyjne.
Raport zespołu ds. g/Głuchych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich pt. „Sytuacja osób głuchych w Polsce”** podaje następujące dane:

Ogółem pracujących mających trudność ze słyszeniem w wieku 15~-641at
33 tys.
Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy
-
Specjaliści
-
technicy i inny średni personel
-
Pracownicy biurowi
-
Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy
-
Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy
5 tys.
Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
9 tys.
Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
-
Pracownicy przy pracach prostych
6 tys.
Zatem sytuacja osoby niesłyszącej na rynku pracy jest uwarunkowana przez niezależne od niej czynniki zewnętrzne jak: wysokie bezrobocie, niska aktywność osób niepełnosprawnych, przepisy utrudniające zatrudnienie, brak zainteresowania ze strony pracodawców, stereotypowe postrzeganie osób niepełnosprawnych. To wszystko bardzo utrudnia wejście na rynek pracy. Są jednak osoby, które mimo niepełnosprawności słuchowej, chcą i znajdują pracę, podnoszą kwalifikacje zawodowe, wspinają się po szczeblach kariery, są pełnowartościowymi członkami społeczeństwa.
W zamieszczonej na stronach Ministerstwa Zdrowia instrukcji z 2011 „Problemy orzecznicze w badaniach profilaktycznych" jako wymagające odpowiedniej sprawności narządu słuchu zostały zakwalifikowane m.in. następujące prace:
1.operowanie wózkiem jezdniowym podnośnikowym z mechanicznym napędem podnoszenia (np. wózki widłowe) - wymagana ostrość słuchu: szept 3 metry;
2.operowanie urządzeniami podnośnikowymi z mechanizmem podnoszącym towary na wysokość powyżej 1,6 metra (układnie magazynowych, wysokiego składowania) -wymagana ostrość słuchu: szept 3 metry;
3.obsługa maszyn w ruchu i innych urządzeń grożących urazem - wymagana ostrość słuchu: szept 1 metr;
4.obsługa maszyn w ruchu, nie grożących urazem (z osłonami, zautomatyzowanych) -wymagana ostrość słuchu: szept 1 metr;
5.praca na wysokości do 3m - wymagana ostrość słuchu: szept 1 metr;
6.praca na wysokości powyżej 3 m - wymagana ostrość słuchu: szept 3metry + konieczne obustronne zachowanie słuch
Jakkolwiek materiał ten nie ma charakteru normatywnego, to zalecenia tam zawarte są powszechnie stosowane w orzeczniczej praktyce lekarzy medycyny pracy. W konsekwencji osoby głuche nie mogą otrzymać zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na ogromnej liczbie stanowisk, na które pracodawcy prowadzą rekrutację. Co więcej, w praktyce oznacza to. że osoby głuche nie mogą podejmować pracy zgodnej ze swoim kierunkiem wykształcenia np. jako stolarz, ślusarz, tokarz, technik mechanik . ponieważ w tych zawodach praca polega najczęściej na obsłudze maszyn w ruchu. Niesłyszący mogą wykonywać bardzo wiele prac zarówno fizycznych jak i umysłowych, a samo uszkodzenie słuchu praktycznie nie wpływa na zakaz wykonywania większości zawodów. Głusi pracownicy mają bardzo określone predyspozycje zawodowe. Znając je jesteśmy w stanie w pełni wykorzystać potencjał Głuchego pracownika. Mocne strony osób niesłyszących jako pracowników to: bardzo dobra spostrzegawczość (doskonali obserwatorzy), zdolności manualne, tzw. „złote ręce", dokładność, sumienność ,umiejętność wyłączenia się, skupienia na zadanej rzeczy, pracy, zadaniu, co ma to swój rezultat w wysokiej efektywności pracy, doskonała pamięć wzrokowa i kinestetyczna. duża motywacja do pracy u osób młodych, bardzo duża sprawność w korzystaniu z programów do komunikacji społecznościowej. Pracodawcy stając przed kwestią zatrudnienia Głuchego pracownika mogą mieć pewne obawy dotyczące na przykład kompetencji przyszłego pracownika lub sposobów komunikacji z nim. Obawy te są zupełnie naturalne i nie należy udawać, że ich nie ma. To co dotąd nieznane i niesprawdzone zwykle budzi pewne obawy. Warto pamiętać, że zawsze mamy możliwość wcześniejszego zapoznania się z nowymi dla nas aspektami. Większość dzieci z uszkodzonym słuchem w stopniu lekkim i umiarkowanym kształci się w szkołach masowych, w klasach zwykłych i integracyjnych. Dzieci z uszkodzeniem słuchu w stopniu znacznym i głębokim przeważnie uczą się w szkołach dla niesłyszących. Placówki kształcenia specjalnego przeznaczone dla dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem to w większości ośrodki szkolno-wychowawcze z internatami. Większość istniejących placówek jest przeznaczonych dla dzieci ze znacznym i głębokim uszkodzeniem słuchu. Osoby słabosłyszące zdobywają na ogół kwalifikacje zawodowe w szkołach masowych. W przypadku osób głuchych i głuchoniemych kształcenie zawodowe przebiega na ogół w warunkach trzyletniej zasadniczej szkoły zawodowej specjalnej lub szkoły średniej. Jednak zawody występujące w tych szkołach nadal są nieliczne (jest ich zaledwie kilkanaście, a najwięcej szkół kształci w zawodach krawiec i ślusarz), często nie odpowiadają aktualnym potrzebom rynku pracy. Zawody związane z obsługą komputera są szansą w przypadku osób niesłyszących, ponieważ w ich wykonywaniu bariera komunikacyjna nie odgrywa znaczącej roli. Niesłyszące osoby dorosłe mają niewielkie możliwości kształcenia i doskonalenia zawodowego. Jest nie wiele szkół kształcących w systemie zaocznym, ponadto sporadycznie organizowane są kursy w różnych zawodach z udziałem tłumaczy języka migowego. Zatrudnianie osób słabosłyszących na ogół nie stwarza istotnych problemów. W przypadku jednak osób głuchych, ogłuchłych i głuchoniemych problem wyboru zawodu, uzyskania i utrzymania zatrudnienia jest bardziej złożony. Zależy to zarówno od osób z uszkodzonym słuchem, jak i potrzeb miejscowego rynku pracy. Problemy pojawiają na wszystkich etapach przygotowania do zatrudnienia - podczas organizacji szkolenia zawodowego, przy próbach przekonania pracodawcy do zatrudnienia niesłyszącego pracownika i wreszcie już po podjęciu zatrudnienia - w porozumiewaniu się z osobą niesłyszącą na terenie zakładu pracy. Najczęściej spotykane zjawisko to obawa potencjalnego pracodawcy przed zatrudnieniem osoby niesłyszącej wynika częściej z uprzedzeń i nieznajomości jej problemów niż z rzeczywistych trudności.
Decyzję o możliwości podjęcia pracy przez osobę Głuchą powinien podejmować lekarz medycyny pracy. Każdorazowo, indywidualnie, zgodnie z opisem stanowiska, powinien ocenić, czy głuchy potencjalny pracownik może wykonywać pracę. W pracy osoby z wadą słuchu sprawdzają się w różnego rodzaju zajęciach, np.: kucharza, pomocy kuchennej, pracownika produkcji, krawca odzieży lekkiej, pracownika magazynowego, komputerowego składacza tekstów, ogrodnika terenów zieleni, malarza/tapeciarza, fotografa, kontrolera jakości, florysty i wielu innych. Nie są to wszystkie zawody, które wykonują głusi i niedosłyszący. Radzą sobie też w pracy jako: pracownicy biurowi (archiwizacja dokumentacji, wprowadzanie danych, itp.), kasjerzy w hipermarketach, konserwatorzy, księgowi, nauczyciele, wychowawcy (zwłaszcza w szkołach specjalnych i integracyjnych).Głusi pracują też jako pracownicy sprzątający, aczkolwiek niechętnie podejmują taką pracę, ponieważ często wynika ona z niesłusznego braku wiary pracodawcy w umiejętność dobrego wykonywania przez Głuchego jego wyuczonego zawodu.
Opracowanie A.S
Źródła:
W. Pietrzak, Głusi - mity i fakty. Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej" nr 1-2/1993, s. 46-4
B. Szczepankowski, - Osoby z uszkodzonym słuchem, w: Rehabilitacja osób niepełnosprawnych
Sytuacja osób głuchych w Polsce -Raport zespołu ds. g/Głuchych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich